मोतीदेवी श्रेष्ठ
(१९६९ – २०५४)
मोतीदेवी श्रेष्ठ नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीको पाचजना संस्थापकमध्ये एक हुनुहुन्छ । पुष्पलाल श्रेष्ठहरुसंगै भारतको कलकत्तामा निर्बासित हुनु भएकेा मेातीदेवी निरकुश राणा शासन बिरुद्दको आन्दोलनको क्रममा राजनीतिमा लाग्नु भयेा । त्यही क्रममा विक्रम सम्वत २००६ वैशाख ९ गते नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीको स्थापना गर्ने पाचजना सदस्य मध्ये एक हुनुहुन्छ । मुलुकको आमूल परिवर्तन र प्रजातन्त्रका लागि एउटा अनुशासित, सशक्त र क्रान्तिकारी पार्टीको जरुरत पर्दछ भन्ने वस्तुवादी सोचका साथ अगाडि बढ्दै जाँदा उहाँ कम्युनिष्ट पार्टीको संस्थापक बन्न पुग्नुभयो । राजनीतिकेा शुरूवातीदेखि निरन्तर कम्युनिष्ट सिद्धान्तको प्रचार-प्रसारमा लाग्ने क्रममा कष्टकर जीवन बिताउन बाध्य हुनुभयेा । राणा शासन बिरुद्दको आन्दोलनमा सक्रियता पुर्बक सहभागि मेातीदेवी औधोगिक मजदुरको पृष्टभुमीवाट आउनु भएकेा थियेा । उहाको जीवनको अन्तिम ईच्छा नेपाली महिलाहरूको सामाजिक र लैङ्गीक स्वन्त्रत्रता थियो।
मोतीदेवीको जन्म वि.सं. १९६९ ललितपुरको कुम्भेश्वरमा भएको थियो। ललितपुरको तफाल्लो, मानभवनमा ३० वर्षदेखि ऐलानी जग्गामा बस्दै आउनु भएकेा मोतीदेवीले ६ आना जग्गामा एउटा झुपडी आफैँ बनाएर बस्नुभयो। त्यही अवस्थामा वि.सं. २०५४ साल जेठ ७ गते उहाकेा निधन भयो । त्यतिखेरसम्म पनि उक्त ऐलानी जग्गा उहाको नाममा दर्ता गराउने काम हुन सकेन । मुलुकमा पंचायती व्यवस्थाकेा समयमा गुमनाम हुन पुग्नुभएकेा मोतीदेवीसंग २०४६ सालमा मुलुकमा पुन वहुदलीय व्यवस्था स्थापना भएपछि २०४७ सालमा नेकपा (एमाले) आवद्ध सङ्गठन अखिल नेपाल महिला सङ्घकेा पहलमा उहासंग सम्पर्क स्थापना भएकेा थियेा । शुरुका दिनमा उक्त संगठनप्रति सन्तुष्ट अुन नसके पनि निरन्तर सम्पर्क र सम्बन्धपछि उहा कम्युनिष्ट आन्देालन र संघप्रति निरन्तर सहभागि हुन थाल्नुभयेा । जीवनकेा अन्तिम वर्षहरूमा उहा नेपाली क्रान्ति र श्रमजीवी वर्गकेा मुक्तिप्रति चिन्तन गर्न / चिन्ता व्यक्त गर्नुहुन्थ्येा ।
तत्कालीन निरङ्कुश राणा शासन विरुद्ध प्रजातन्त्र र आमूल परिवर्तनका निम्ति जनतालाई सचेत, जागरुक र सङ्गठित गर्ने महान अभियानमा लाग्दा आफ्नो घरपरिवार र आफन्तजनहरुबाट समेत यथोचित सहयोग पाउनबाट बञ्चित रहन हुनुभएकेा मोतीदेवीले राष्ट्र र जनताका लागि अघि बढ्दा धेरै सङ्घर्ष र अप्ठेराहरु पार गर्नु भएको थियो । तर आफ्नो नीजि जीवन र व्यक्तिगत स्वार्थलाई त्यागेर अदम्य ऑट, साहस र आत्मविश्वासका साथ निर्भिकतापूर्वक नेपाली महिलाहरुलाई सशक्त ढङ्गले अगाडि बढाउन उहाँको महत्वपूर्ण योगदान रह्येा ।
सामाजिक पछौटेपन र अन्धविश्वासको अन्त्य र आर्थिक सामाजिक रुपान्तरणका लागि नेपाली महिला आन्दोलनमा उहाँको विशेष भूमिका रहेको पाइन्छ । महिला मुक्ति र सामाजिक मुक्ति आन्दोलनका लागि चेतना फैलाउने क्रममा उहाँले स्वदेशमा मात्र सीमित नरही विदेशमा समेत काम गर्नुभएको थियो । ‘दुर्गादेवी’ नामले समेत चिनिने मोतीदेवी नेपाली महिलाहरुका लागि मात्र नभएर सिङ्गै राष्ट्रिय मुक्ति आन्दोलनका पक्षधरहरुको लागि समेत एउटा साहसी, प्रेरणादायी एवम् उदाहरणीय व्यक्तित्व हुनुहुन्छ । उहाँको विचार, जीवन-दर्शन र जीवनीका बारेमा महिलाहरुलाई सचेत पार्दै नेपाली महिला आन्दोलनलाई अझ व्यापक, सशक्त र सङ्गठित बनाउनु नेपाली महिलाहरूको प्रथम र परमकर्तव्य हो ।